Zachowek – czy wiesz to wszystko?

Co to jest zachowek

Zachowek to zabezpieczenie majątkowe dla najbliższych członków rodziny osoby zmarłej. To w zasadzie roszczenie o zapłatę przez testamentowych spadkobierców określonej sumy pieniędzy na rzecz osób uprawnionych. Przyznawany jest tylko w formie pieniężnej.

Komu należy się zachowek?

Uprawnienia do zachowku wynikają jedynie z bliskiej więzi rodzinnej między spadkodawcą a uprawnionymi. Otrzymać go mogą zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki), małżonek lub rodzice. Jednak nie wszyscy z nich mają jednoczesne prawo do zachowku. Jako pierwsi uprawieni są małżonek i dzieci zmarłego. Jeśli dziecko zmarło przed śmiercią spadkodawcy, to zachowek przechodzi an jego dzieci. Rodzice są uprawnieni tylko wówczas gdy spadkodawca nie miał dzieci. Zachowek może otrzymać też spadkobierca uwzględniony w testamencie. W takiej sytuacji mówi się zwykle o uzupełnieniu zachowku.

Zachowek – komu nie przysługuje?

Zachowek nie przysługuje osobom, które uznane zostały za osoby niegodne, zrzekły się dziedziczenia lub odrzuciły spadek. Poza tym o zachowek nie może ubiegać się małżonek, przeciwko któremu spadkodawca wzniósł pozew o rozwód lub separację z jego winy. w takiej sytuacji uprawnienie do zachowku przechodzi na ich dzieci.

Kto powinien pokryć zachowek

Do wypłaty zachowku zobowiązani są spadkobiercy uwzględnieni w testamencie. W drugiej kolejności odpowiedzialne są osoby, na rzecz których poczynione zostały zapisy windykacyjne. Jako trzeci do wypłaty zachowku są zobowiązane osoby obdarowane za życia spadkodawcy. Jednak warunkiem jest to, że wzbogaciły się one więcej niż wynosi zobowiązanie z tytułu zachowku.

Jak obliczyć zachowek?

Osoba uprawniona może wystąpić o zapłatę sumy w określonej wartości, która stanowi ułamek czystej wartości spadku. Od wartości aktywów znajdujących się w masie spadkowej odliczana jest więc wartość zobowiązań spadkodawcy. Tak powstaje czysta wartość spadku. Od tego odliczane są darowizny z niewielkimi wyłączeniami. Osoby małoletnie lub trwale niezdolne do pracy mogą otrzymać 2/3 kwoty udziału spadkowego  jaki przysługiwałby im zgodnie z dziedziczeniem ustawowym. Pozostałe uprawione osoby mogą liczyć na połowę takiego udziału spadkowego.

Zachowek – co zrobić, aby dostać?

​Przede wszystkim należy osobę zobowiązaną do wypłaty zachowku wezwać do jego zapłaty. Jeśli nie chce ona działać ugodowo to można wstąpić na drogę sądową. W imieniu niepełnoletnich dzieci o taki zachowek ubiegają się ich opiekunowie prawni, co jest w zasadzie ich obowiązkiem.  Jest to zwykle dość skomplikowane, dlatego też na ogół konieczne jest wynajęcie adwokata. Warto przy tym pamiętać, że roszczenie o zapłatę zachowku przedawnia się w ciągu 5 lat od momentu ogłoszenia testamentu.

Jak można uniknąć płacenia zachowku?

Jest to bardzo trudne, ale oczywiście nie niemożliwe. Nie trzeba wypłacać zachowku jeśli roszczenie przedawniło się. Trzeba jednak to udowodnić przed sądem, bo ten wcale nie ogłasza przedawnienia z urzędu. Poza tym chcąc uniknąć płacenia zachowku czy zmniejszenia jego wielkości można powołać się na zasady współżycia społecznego. To droga bardzo trudna i długa, ale w niektórych przypadkach bywa skuteczna.

Tak naprawdę prawa uprawnionych do zachowku mają przede wszystkim konotacje moralne, jakie spadkodawca ma wobec najbliższych mu osób. W tym przypadku nie można jednak zapomnieć o tym, że nie mogą zostać pominięte zachowania  osoby uprawnionej świadczące o tym jak zachowywał się wobec osoby zmarłej oraz jak wywiązywał się ze swoich obowiązków wobec niej. Jednak aby uniknąć płacenia zachowku sytuacja musi być szczególna. Szansę taką ma m.in osoba, która na podstawie testamentu odziedziczyła mieszkanie, w którym mieszka z osobami małoletnimi, a jej sytuacja finansowa jest trudna i nie pozwala na wynajęcie czy zakup innego lokalu. Nie stać więc jej na sprzedać danego mieszkania i wypłatę zachowku. Warto jednak pamiętać, że ostateczna decyzja zależy oczywiście od sądu i to ona każdorazowo podejmuje decyzję w tym zakresie.